Uppsprettulindir í landi Hólms undan Hólmshrauni, skammt frá Helluvatni, sem er hluti af Elliðavatni. Neyzluvatn tekið frá stofnun vatnsveitu 1909 (3400 m³ á sólarhring) en síðan úr svokölluðum Bullaugum. Nú kemur mestur hluti neyzluvatnsins úr borholum á Heiðmerkursvæðinu. Kenndir við Guðm. biskup Arason góða, þótt engar heimildir séu til um þau tengsl.
Um áhrif vígslu Gvendarbrunna sagði Árni Jónsson ábóti:
Sjatna mein, en búfé batnar,
boginn réttist, en hrjúfir sléttast,
slokknar eldur, en verkir vikna,
veitist sýn, en dauði týnist.
Líklegt er, að Ingólfur Arnarson hafi grafið fyrsta brunninn í Reykjavík. Um aldamótin 1900 voru 34 brunnar í Reykjavík og árið 1906 brauzt út taugaveikifaraldur vegna mengaðs vatns í mörgum þeirra. Árið 1909 var tekið neyzluvatn úr Elliðaánum til hausts en þá var vatnsveitan frá Gvendarbrunnum tilbúin. Þeir eru í 85 m hæð yfir sjó og þar eru 10 borholur. Aðaldreifikerfi neyzluvatns í borginni er u.þ.b. 330 km langt og heimaæðar 190 km. Fyrstu aðalæðar vatnsveitunnar voru 25 sm í þvermál (38,5 l/sek) en núna 1 m (900 l/sek).
Árið 1980 hófst dæling úr lokuðum vatnsbólum í Heiðmörk og 1984 var síðasta opna vatnsbólið var tekið úr notkun. Allt vatn kemur nú úr lokuðum vatnsbólum af fjórum svæðum í Heiðmörk. Stofnæðin þaðan er 1000 mm í þvermál og heildarlengd stofnæða og dreifiæða í veitukerfinu er nú um 358 km, en lengd heimæða er áætluð um 219 km. Vatnsveitan hefur yfir að ráða 5 miðlunargeymum sem taka 20 þúsund tonn af vatni. Tölvuvætt vaktkerfi fylgist með rennsli og þrýstingi á ýmsum stöðum í kerfinu, ásamt upplýsingum frá nokkrum dælustöðvum, sem halda uppi þrýstingi í hærri byggðum borgarinnar. Frá árinu 1982 hefur Vatnsveitan byggt upp varaaflsstöðvar á mikilvægum stöðum í kerfinu. Með þeim aðgerðum er reynt að tryggja vatn og brunavatn þótt rafmagn fari af borginni. Mikið er lagt upp úr lekaleit til að spara vatn. Samtals er fjöldi borholna á Bullaugna-, Myllulækjar- og Gvendabrunnasvæðunum 17. Vatnsveitan hefur vararafstöð. Vatnsveitan þjónar nú u.þ.b. 142.000 manns í Reykjavík, Mosfellsbæ og á Seltjarnarnesi.
Áætluð neyzla á mann er u.þ.b. 535 l á sólarhring (atvinnurekstur innifalinn; einstaklingur notar u.þ.b. 220 l) Fjögurra manna fjölskylda notar á hverjum degi 20 ltil matargerðar, 15 l til drykkjar, 15 l í uppþvott, 150 l í þvottavél, 220 l í böð, 40 l í salerni, 10 l til garðvökvunar og 10 l í bílaþvott. Baði fólk sig í kerlaug, samsvarar það 220 l í hvert skipti, en 90 l sé notuð sturta.
Eins og sjá hér að neðan, tengdar færslur er nat.is að reyna að halda jafnframt um gamlar og nýjar heimildir: nat.is er uppfært daglega.
Myndir: Bæklingur OR 2009.
