Þrír aflangir, samhliða eyjaklasar mynda Hvallátur. Sundin tvö, sem aðskilja þá voru alfararleiðir fyrrum og annað þornar á kafla um fjöru en hitt, þegar stórstreymt er, en þá verður nánast manngengt um alla landareignina, sem er allvíðáttumikil. Syðsti hlutinn, framhald Svefneyjalanda, er stærstur, 4½ km langur frá Breiðasundi, og til hans er einkum vísað, þegar talað er um Látralönd.
Heimaeyjan er rúman km norðvestan innri hluta þeirra. Eyja- og hólmastóð hennar (Heimalönd; 2 km löng) liggur til suðvesturs, í átt að Flateyjarsundi.
Styzta leiðin úr Skáleyjum til Flateyjar og Svefneyja liggur um sundið, sem þornar ekki nema um stórstraum. Þar eru mannanna verk allt frá fyrstu byggð eyjanna, skurður, sem hefur verið stækkaður síðan. Bændur af meginlandinu fóru þessa leið gjarnan til Flateyjar.
Heimaeyjan er lítil en heildargraslendi Hvallátra er líklega hið mesta á Vestureyjum, sem eru alls u.þ.b. 240 talsins. Helztu eyjar hinna svonefndu Heimalanda eru: Nautey, Djúpey, Tréseyjar, Rótareyjar, Yztey og margir smáhólmar. Tvær Akureyjar, Innri og Ytri, eru áfastar heimaeynni.
Snemma á 20. öld var ungur hestur seldur frá Múla á Skálmarnesi út í Hvallátur (Látur). Hann strauk til sama lands, þar sem eru 7-8 km á milli, og hefur getað hvílt sig á leiðinni á ýmsum hólmum og skerjum. Þarna er allmikill straumþungi og oft vont sjólag. Hann var kallaður Sundhani eftir þessa þolraun og fékk að vera um kyrrt á Múla til gamals aldurs, þegar hann var fluttur til Ögurs við Stykkishólm. Þaðan reyndi hann þó nokkrum sinnum að komast aftur heim, en náði bara til næstu eyja.
Engar óyggjandi upplýsingar eru til um upphaf byggðar í Hvallátrum og eyjanna er ekki getið í Landnámu. Kjalareyjar koma fyrir í Laxdælu, Sturlungu og Biskupasögum. Guðmundur biskup góði kom við í eyjunum á leið sinni frá Reykjanesi í Flatey snemma á 13. öld. Afkomandi Hrafns Sveinbjarnarsonar er sagður búsettur í Látrum sem læknir í sögu hans rúmri öld síðar. Síðar var þar prestsetur um hríð. Séra Árni Jónsson (Björnssonar í Flatey), sem þar bjó, þótti fjölkunnugur. Hans og álagabletta er getið í Þjóðsögum Jóns Árnasonar
